Krukowicz-Przedrzymirski, Emil Karol

Generał dywizji Emil Karol Przedrzymirski de Krukowicz (herbu „Łuk”)


(1886 - 1957)



Urodził się 25 stycznia[leden] 1886 r. w Niemirowie (pow. Rawa Ruska), syn Karola Jakuba, farmaceuty i właściciela apteki w Niemirowie, oraz Wandy Marii Smirzitz.


Ukończył siedmioklasową wojskową szkołę realną w Kaschau (Koszycach) i Mährisch-Weisskirchen (Hranicach). Następnie studiował w Wojskowej Akademii Technicznej w Mödling. W 1906 r. został awansowany do stopnia podporucznika. Od 1 października[říjen] 1907 r. do 30 kwietnia 1908 r. kształcił się w Szkole Jazdy Konnej. 18 sierpnia 1908 r. został przydzielony do 32 (później 30) Pułku Artylerii Polowej we Lwowie. W 1911 r. awansował do stopnia porucznika. W czasie I wojny światowej dowodził baterią w macierzystym pułku. 26 sierpnia 1914 r. został ranny. W latach 1915–1916 był dowódcą kompanii w Wojskowej Akademii Artylerii w Traiskirchen pod Wiedniem. W 1915 r. został awansowany do stopnia kapitana. Następnie powrócił do macierzystego pułku, w którym pełnił kolejno funkcje: adiutanta pułku, dowódcy dywizjonu oraz II oficera sztabu pułku.


10 listopada 1917 r. zgłosił się do służby w Wojsku Polski. Początkowo był delegatem wojskowym w specjalnej misji w Jugosławii i na Węgrzech. Od 1 kwietnia do 20 maja 1919 r. dowodził dywizjonem w 6 Pułku Artylerii Polowej, a od 20 maja 1919 r. do 30 kwietnia 1920 r. był szefem Sekcji Artylerii Oddziału I Naczelnego Dowództwa WP. W czasie wojny polsko-rosyjskiej w 1920 r. objął dowodzenie tworzącym się w Grudziądzu 16 Pułkiem Artylerii Polowej. Był wówczas (w lipcu[červenec] i sierpniu 1920 r.) również dowódcą południowego odcinka obrony Grudziądza. Od 12 sierpnia do 31 października[říjen] 1920 r. dowodził 16 Pułkiem Artylerii Polowej na Froncie Północno-Wschodnim. Za walki o Horodec na Polesiu został odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari, a w później miasto nadało mu honorowe obywatelstwo. Po ukończeniu kursu informacyjnego dla wyższych dowódców w Toruniu ponownie objął dowodzenie 16 Pułkiem Artylerii Polowej (do 21 października[říjen] 1922 r.). Na kolejne stopnie wojskowe był mianowany: majora (1920 r.), podpułkownika (1921 r.) i pułkownika (1922 r. – ze starszeństwem z l czerwca 1919 r.). Od 22 października[říjen] 1922 r. do 15 października 1923 r. studiował w Wyższej Szkole Wojennej. Po ukończeniu studiów został szefem Sztabu Okręgu Korpusu nr V w Krakowie, a od lipca[červenec] 1924 r. do września[září] 1926 r. – I oficerem Sztabu Inspektoratu IV Armii. 13 września[září] 1926 r. został wyznaczony na stanowisko szefa Samodzielnego Wydziału Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych, a 14 kwietnia 1927 r.– szefa nowo utworzonego Departamentu Artylerii MSWojsk (do 23 grudnia[prosince] 1929 r.). W tym okresie prowadził pertraktacje o zakup moździerzy czeskiej firmy „Škoda” dla l Pułku Artylerii Najcięższej oraz doprowadził do ujednolicenia kalibrów armat (75 mm). Wyjeżdżał również do Turcji i na Węgry, przewodnicząc komitetowi sprowadzenia do kraju zwłok gen. Józefa Bema. W 1929 r. doszło do sporu między gen. bryg. Olgierdem Pożerskim a płk. dypl. Przedrzymirskim w sprawie zasadności użycia armat polowych do strzelań przeciwlotniczych. W wyniku tego sporu został przeniesiony na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej w 7 Dywizji Piechoty w Częstochowie (od 23 grudnia[prosinec] 1929 r. do 14 października[říjen] 1931 r.). Wyróżniony przez marszałka Józefa Piłsudskiego w czasie gry wojennej, został 14 października 1931 r. mianowany na stanowisko dowódcy 30 Dywizji Piechoty w Kobryniu. 1 stycznia[leden] 1932 r. otrzymał nominację na stopień generała brygady. Po podjęciu decyzji w 1937 r. o rozbudowie artylerii ponownie został mianowany szefem Departamentu Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. Odbywał wówczas liczne inspekcje oddziałów i omawiał z dowódcami ich zadania związane z reorganizacją.


24 marca 1939 r. marszałek Edward Rydz-Śmigły w obecności szefa Sztabu Głównego gen. bryg. Wacława Stachiewicza zakomunikował mu, że na wypadek wojny przewiduje się go na dowódcę Armii „Modlin”. Stanowisko przyszłego dowódcy armii miało na razie pozostać zakonspirowane, a na zewnątrz miał dalej figurować jako szef Departamentu Artylerii i funkcję tę – obok nowej – nadal sprawować. W rzeczywistości został oficjalnie mianowany generałem do prac przy Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych dekretem Prezydenta RP z 20 lipca[červenec] 1939 r., a obowiązki szefa Departamentu Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych zdał swemu następcy płk. dypl. Brunonowi Romiszewskiemu dopiero 16 sierpnia. Po inwazji niemieckiej dowodzona przez niego Armia „Modlin” stoczyła trzydniową bitwę (1–3 września 1939 r.) pod Mławą, skutecznie stawiając czoła niemieckiej 3 Armii. Następnie w ciągłych walkach Armia „Modlin” wraz z podporządkowaną jej Grupą Operacyjną „Wyszków” dokonała odwrotu i broniła się na linii Narwi i Bugu. 10 września[září] na rozkaz Naczelnego Wodza oddała część swych sił (8 i 20 Dywizję Piechoty oraz Warszawską Brygadę Obrony Narodowej) Armii „Warszawa” i rozpoczęła odwrót znad Bugu na Kałuszyn. Z reszty oddziałów Armii „Modlin” i Grupy Operacyjnej „Wyszków” została utworzona tzw. Armia gen. Przedrzymirskiego. 11 września na rozkaz Naczelnego Wodza weszła ona w skład nowo tworzonego Frontu Północnego. Podczas przebijania się do południowo-wschodniej Polski wzięła udział w drugiej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Po rozwiązaniu Frontu Północnego i porzuceniu wojsk przez jego dowódcę gen. dyw. Stefana Dęba-Biernackiego, nie wykorzystał upoważnienia do złożenia kapitulacji i walczył dalej. Gdy w trudnych warunkach oddziały polskie zostały okrążone przez przeważające siły przeciwnika, gen. Przedrzymirski doszedł do wniosku, że z powodu braku amunicji i innych środków przebijanie się na południowy wschód nie ma żadnych szans powodzenia. Kapitulację podpisał dopiero w nocy 26 września[září] 1939 r. pod Tereszpolem Kukiełki, umożliwiając oddziałom zniszczenie sprzętu. Gen. Przedrzymirski podzielił los swych żołnierzy.


Mimo słabego zdrowia oraz goryczy porażki, nigdy się nie załamał. Był dumny z tego, że jego armia walczyła przez 26 dni, a więc najdłużej ze wszystkich wielkich jednostek operacyjnych. W okresie pobytu w niewoli niemieckiej (początkowo Offlag VIIa Murnau, a następnie VIIIa i ponownie Murnau VIIa) nawiązał szczególnie bliskie stosunki z generałami holenderskimi, odbywając na ich zaproszenie częste spotkania, na których komentował przebieg działań na froncie niemiecko-rosyjskim. Po pięciu latach niewoli doczekał się wyzwolenia przez Amerykanów 29 kwietnia 1945 r. Przebywał najpierw w Paryżu, a następnie w Nicei, gdzie był reprezentantem przebywających tam generałów wobec polskich władz wojskowych w Londynie. Na wezwanie prezydenta Władysława Raczkiewicza przybył do Londynu, gdzie dokonał oceny powstałego wśród generałów sporu w kwestii tworzenia Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia (PKPR) z żołnierzy zwalnianych z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. 1 lipca[červenec] 1945 r. został mianowany na stopień generała dywizji (ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1946 r.), jednakże dopiero w lutym[únor] 1955 r. został powiadomiony o tym przez gen. Władysława Andersa.


W 1947 r. połączył się z rodziną w Wielkiej Brytanii, a w 1949 r. przeniósł się wraz z żoną do Kanady, gdzie wcześniej osiadła jego córka. Po rocznym pobycie w Montrealu zamieszkał w Toronto, gdzie pozostał do końca życia. Założył tam przedsiębiorstwo eksportowo-importowe, które umożliwiło mu niesienie pomocy wielu jego dawnym żołnierzom. Działał tu m.in. w Związku Narodowym Polskim oraz Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów. Został odznaczony złotą odznaką honorową tej organizacji. Interesował się losem inwalidów wojennych – założył dla nich fundusz pomocy, który po jego śmierci otrzymał nazwę Funduszu Inwalidzkiego Generała Przedrzymirskiego.


Zmarł nagle na zawał serca 29 maja 1957 r. w Toronto. Został pochowany na cmentarzu St. Cross.


Dwukrotnie żonaty:
- z Klarą Riedl (1889–1916) miał troje dzieci: Henryka Mariana (1911–1975) – oficera artylerii, dwójkę bliźniaków: Zofię (1916–1987) i Macieja Stefana (1916–1993) – oficera artylerii;
- z Reginą Marią Magdaleną Jarochowską I voto Zarzycką (1888–1963) – córkę Małgorzatę Marię Celinę (1921–1987).


Oprócz tego miał pasierba Ryszarda Zarzyckiego – harcmistrza „Szarych Szeregów”, który zginął w powstaniu warszawskim 2 sierpnia 1944 r.



Awanse: podporucznik – 1906, porucznik – 1911, kapitan – 1915, major – 1920, podpułkownik – 1921, pułkownik – 1922, generał brygady – styczeń[leden] 1932, generał dywizji – styczeń[leden] 1946.



Odznaczony: m.in. Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari , Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi.
URL : https://www.valka.cz/Krukowicz-Przedrzymirski-Emil-Karol-t39578#150466 Verze : 0
Diskusní příspěvek Faktografický příspěvek
Přílohy

Přidejte se k nám

Věříme, že mezi Vámi jsou lidé s různými zájmy a zkušenostmi, kteří by mohli přispět svými znalostmi a nápady. Pokud máte rádi vojenskou historii a máte zkušenosti s historickým výzkumem, psaním článků, editací textů, moderováním, tvorbou obrázků, grafiky nebo videí, nebo prostě jen máte chuť se zapojit do našeho unikátního systému, můžete se k nám připojit a pomoci nám vytvářet obsah, který bude zajímavý a přínosný pro ostatní čtenáře.

Zjistit více